Bijzondere voorwaarde in testament

Het huis van tante Sjaan lag op een plek waar de gemeente voor het dorp een nieuw sportpark wilde aanleggen. Tegenwoordig worden sportparken eerder opgedoekt dan aangelegd. Dit verhaal speelde dan ook tientallen jaren geleden. Tante Sjaan vond het maar niks dat haar rust verstoord werd. Vooral omdat de toegang vanaf de openbare weg vlak naast haar huis kwam te lopen. Dus maakte ze bezwaar. Ze kon de aanleg niet tegenhouden, maar wel flink vertragen. Bij de sportminnende dorpsgenoten zette dat weer kwaad bloed. Tante Sjaan ging flink over de tong en werd door menigeen met de nek aangekeken. Dat was het moment waarop tante Sjaan naar de notaris ging en haar testament opmaakte. Met die voorwaarde erin dat het huis nooit aan een dorpsbewoner of de gemeente mocht worden verkocht.

De tijd verstreek en er kwamen nieuwe mensen in het dorp wonen. Geleidelijk aan raakte het oude conflict in de vergetelheid. Ook dat testament met die bijzondere voorwaarde voor de erfgenaam, de neef.

Op het eind van haar leven was tante Sjaan al een tijd heel goed bevriend met mensen die nieuw in het dorp waren komen wonen, dus toen het testament met bijzondere voorwaarde al was opgemaakt. Deze mensen verzorgden tante Sjaan zelfs toen ze dat niet meer zelf kon. Zij en hun kinderen kwamen in de loop der jaren ook bij tante Sjaan over vloer en waren vertrouwd met haar huis en de plek waar het stond.

Toen tante Sjaan was overleden, werd de neef dus opeens eigenaar. Hij woonde met zijn gezin in het westen van het land en had helemaal geen interesse in het huis. Dat was samen met tante Sjaan oud en langzaamaan ook vervallen geraakt. Geen object waar snel een koper voor te vinden zou zijn. Een van de kinderen die altijd bij tante Sjaan over vloer kwam en nog thuis woonde, had wel oren naar aankoop van het pand. Dit vanwege de plek en de mogelijkheden. Hij wilde gaan samenwonen en zijn partner deed graag mee.

Neef en gegadigde naar de notaris, maar die wees op de bijzondere voorwaarde en weigerde om mee te werken aan een overdracht. De koper woonde immers in het dorp. En als hij zich liet uitschrijven en een tijdje in een dorp verderop ging wonen, wilde de notaris nog steeds niet meewerken. Ook een ABC-levering (eerst aan iemand uit een ander dorp en dan korte tijd later aan de eigenlijke koper) zat er niet in.

De wet biedt echter de mogelijkheid om de rechter te vragen een bijzondere voorwaarde in een testament geheel of gedeeltelijk op te heffen. De ene maatstaf is dat na overlijden de omstandigheden zijn gewijzigd en dat handhaving van de voorwaarde vanwege persoonlijke of maatschappelijke belangen ongerechtvaardigd zou zijn. De andere maatstaf geldt niet alleen na overlijden: wanneer voorwaarde bezwaarlijk of onmogelijk uitvoerbaar is geworden. Dit laatste leek bij tante Sjaan wel van toepassing.

Daar kwam natuurlijk bij, dat de koper nog helemaal geen dorpsgenoot was toen tante Sjaan haar testament opmaakte. Hij was toen nog niet eens geboren. Met andere woorden: gold de voorwaarde alleen voor mensen die in het dorp woonde toen zij haar testament opmaakte of juist voor de mensen die er zouden wonen op het moment van overlijden? Gezien de voorgeschiedenis lag het eerste voor de hand.

De rechter wilde dan ook wel meewerken, maar dat had nog wel de nodige voeten in aarde. Tante Sjaan had wel elf broers en zussen gehad, waarvan maar liefst acht naar Canada en Australië waren geëmigreerd. De meesten waren overleden en hadden zelf in hun nieuwe vaderland kinderen nagelaten. Zonder testament waren de nog levende broers en zussen en de kinderen van de overledenen samen erfgenaam. Die waren voor de wet allemaal belanghebbenden bij de uitvoering van het testament en moesten dus ook allemaal in de gelegenheid worden gesteld om hun mening te geven. Gelukkig ging de rechter ermee akkoord dat zij met handgeschreven invulling van hun namen, adressen en woonplaatsen een gescande verklaring opstuurden via e-mail. Iedereen ging natuurlijk akkoord.

Met de beschikking van de rechtbank in de hand gingen neef en koper naar de notaris en werd de overdracht alsnog geregeld.